«نهضت تنباکو» جنبش اجتماعی بود در اعتراض به اعطای امتیاز انحصاری تنباکو به
شرکت «رژی» به مدت ۵۵ سال و طی آن با فتوای آیت‌الله میرزای شیرازی استعمال توتون و تنباکو حرام اعلام شد
و مردم با شکستن قلیان‌ها اولین مبارزات ضد استعماری خود را کلید زدند.
مورخان گفته‌اند روزی که میرزای شیرازی حکم حرمت استعمال توتون و تنباکو را صادر کرد
در تهران تا بعد از ظهر مردم همه قلیان‌ها را شکستند و انبارهای توتون و تنباکو را به آتش کشیدند؛
حتی در یکی از شهر‌ها، تعدادی از جوانان به خانه حاکم هجوم بردند تا او را از قلیان کشیدن منع کنند
و به او گفتند: آقا میرزا فرمودند، استعمال تنباکو، محاربه با امام زمان(عج) است! ما اجازه نمی‌دهیم تو به جنگ با امام زمان بروی!
بر اساس گزارش‌های تاریخی، در آن تاریخ در برخی از شهر‌ها، افرادی برای خشک کردن تنباکو،
مقداری از آن را در بام‌ها پهن کرده بودند، اما برای احتیاط، از جمع‌آوری آن هم پرهیز کردند.
ناصرالدین شاه ابتدا از پذیرش حکم میرزای شیرازی، امتناع می‌کرد.
اما تأثیر این فتوا آنچنان بود که شاه قاجار هم در حرمسرای خود جرأت نمی‌کرد قلیان بکشد.
نهضت تنباکو با فشار علما آنقدر ابعاد عمیقی پیدا کرد که ناصرالدین شاه از بیم تاج و تخت تسلیم شد
و دستور داد همه جا اعلام کنند حکم میرزا را پذیرفته و معاهده توتون و تنباکو را لغو می‌کند.
این نهضت از این جهت که اولین رویارویی‌های مردم و علما با شاه و استعمار بود
و با پیروزی به پایان رسید دارای اهمیت است اما خود گویای رواج داشتن استعمال تنباکو و قلیان در عصر قاجار است.
نهضت تنباکو در یک جمله
اگر بخواهیم نهضت تنباکو را در یک عنوانِ جنبش سراسری مردم ایران به واگذاری انحصار بازرگانی توتون و تنباکو به یک شرکت انگلیسی.
این قیام به رهبری علمای دینی بود.
این قرارداد توسط ناصرالدین شاه قاجار امضا شده بود.
سرانجام این امتیاز در پی فتوای تاریخی میرزای شیرازی در اول جمادی الاول ۱۳۰۹ق فسخ شد. جمله بیان کنیم…
